Klas 3 van het Joods Lyceum, begin 1942. Dit is de klas van de dagboekschrijfsters Carry Ulreich en Esther van Vriesland. Voor zover nu bekend overleefden slechts zeven leerlingen van deze klas de Holocaust. Bron: Nabestaanden Simon Hornman.
Maak kennis met het initiatief Het Vergeten Lyceum. Dit project heeft onlangs een startbudget ontvangen van €50.000. Initiatiefnemer is Anne Schram Ouweneel van Stichting Sanderling. Zij ontwikkelt een educatief online museum over een vergeten oorlogsschool: het Joods Lyceum Rotterdam. Niets brengt de oorlog zo dichtbij als de eigen stad en de eigen leeftijd.
Het verhaal
In de zomer van 1941 moesten alle Joodse leerlingen van school af. De gemeente Rotterdam richtte Joodse scholen voor hen op: drie lagere scholen en vier scholen voor middelbaar onderwijs. Een van die scholen was het Joods Lyceum.
Op het Joods Lyceum zaten 150 Joodse tieners. Zij waren Rotterdammers. Schiedammers. Dordtenaren. Gouwenaars. Op het Joods Lyceum zaten 150 Joodse tieners. Zij waren Rotterdammers. Schiedammers. Dordtenaren. Gouwenaars. Van heinde en verre kwamen zij naar Rotterdam om les te krijgen.
Het Joods Lyceum bestond maar anderhalf jaar. In mei 1943 waren alle leerlingen gedeporteerd of ondergedoken. Een enkeling had kunnen vluchten. De meeste leerlingen van het Joods Lyceum hebben de oorlog niet overleefd.
Het educatiemateriaal
Het Vergeten Lyceum biedt leerlingen van nu via persoonlijke levensverhalen van Joodse tieners van toen historische kennis over de Holocaust en Rotterdam tijdens de Tweede Wereldoorlog. Als onderdeel van het project wordt een waaier aan lesbrieven en lesideeën ontwikkeld. Docenten kunnen deze inzetten rondom de landelijke Dodenherdenking of tijdens reguliere lessen. Al het educatiemateriaal komt op de website te staan en kan gratis worden gedownload. In de meeste opdrachten gaan leerlingen zelf aan de slag met authentieke, primaire bronnen (inquiry-based learning).
Educatieve doelstellingen zijn:
- Leerlingen de waarde doen inzien van rechtsstaat, democratie en diversiteit.
- De gevaren belichten van fake news en propaganda.
- Kennis over Holocaust, Jodenvervolging en WO2 vergroten, aan de hand van
ons eigen Rotterdam.
Het educatiemateriaal wordt ontwikkeld in de tweede helft van 2024 en komt in 2025 op de website.
Het belang
Het verhaal van het Joods Lyceum laat zien wat de ultieme consequentie is van denken in ‘wij’ en ‘zij’. Wat begint met het uitsluiten van mensen – omdat ze een andere huidskleur hebben, een andere geaardheid, een ander geloof, een andere culturele achtergrond – kan eindigen in gedwongen segregatie, isolatie, en zelfs deportatie en vernietiging.
Rotterdam is met meer dan 200 verschillende nationaliteiten de meest multiculturele stad van Nederland. Iets meer dan de helft van de Rotterdammers heeft een migratieachtergrond. Samen leven gaat alleen goed als we elkaars culturele diversiteit waarderen en als we intrinsiek respect hebben voor democratie en rechtstaat. Het helpt ook om goed ontwikkelde detectoren te hebben voor misleidende informatie, samenzweringsverhalen en generaliseringen. Elke oorlog begon met denken in ‘wij’ en ‘zij’.
Primeur: logo
De fondsenwerving voor Het Vergeten Lyceum is nog in volle gang. Wel is alvast een logo gemaakt. Het beeldmerk is een gebouw in een gebouw. Het zwarte, buitenste gebouw is de ruïne van een schoolgebouw uit 1915. De bovenste verdieping was zwaar beschadigd geraakt bij het bombardement en werd daarom afgebroken. In het gebouw dat overbleef, werd in 1941 het Joods Lyceum gevestigd: het groene gebouw.
Het beeldmerk symboliseert gevangenschap en isolatie. Het zwarte krijt staat voor wat verloren is gegaan: een stad, een gebouw, maar ook de bloeiende Joodse gemeenschap van Rotterdam. Het donkergroen is de kleur van Rotterdam. De schoorstenen, die precies zo op de echte gebouwen stonden, zijn een voorafschaduwing van wat komen gaat.
Wil je meer weten over dit project? Ken je verhalen over Joodse tieners die van school moesten? Beschik je over Rotterdamse klassenfoto’s uit de jaren dertig?
Stuur dan een mailtje naar projectleider Anne Schram Ouweneel.
